Literaire tip: Infinite Jest

Hou jullie vast aan de takken van de bomen voor de literaire tip van deze week. Graag wil ik een van de meest geschifte en geniale romans aanraden die ik ooit heb gelezen. De waanzin loert achter elke pagina van Infinite Jest door David Foster Wallace, een episch meesterwerk uit 1996 van meer dan 1000 pagina's, waarvan de laatste 100 eindnoten zijn (en eindnoten van eindnoten, en voetnoten bij eindnoten... je wordt er zowaar duizelig van). Het lezen van deze encyclopedische roman is een hele beproeving, maar de Amerikaanse schrijver is niet zuinig met beloningen in de vorm van straffe anekdotes, wilde actie waarbij je op het puntje van je stoel zit, krankzinnige complotten en hilarische grappen. Toegegeven, als je geen specifieke interesse koestert voor tennis, kunnen de vaak langdradige uiteenzettingen over alle bijzonderheden die de sport te bieden heeft en verslagen van tennismatchen, nogal vervelend zijn; en dat je de hele geschiedenis van de Assassins des Fauteuils Rollents (de AFR: separatistische rolstoelterroristen) in kleine lettertjes in een eindnoot moet lezen, is ook best een karwei. Maar het is een dolle rit. En niet alleen voor wie van moeilijke, experimentele literatuur genre Pynchon houdt. Al gaat Wallace mogelijk nog enkele stapjes verder dan zijn mysterieuze collega.

We bevinden ons in de nabije toekomst, in een dolgedraaide fase van het laatkapitalisme, waarin de jaartallen genoemd zijn naar producten. Zo heb je Year of the Depend Adult Undergarment, Year of the Trial-Size Dove Bar, Year of the Perdue Wonderchicken enzovoort. De roman geeft meestal aan in welk jaar een nieuw hoofdstuk zich afspeelt, maar niet altijd, en het duurt ook even voor we de chronologie van deze hoogst bevreemdende jaartallen voorgeschoteld krijgen. Ook wisselt het verhaal erg grillig tussen de verschillende jaartallen, wat het er aanvankelijk niet gemakkelijker op maakt om het verhaal te kunnen volgen. Johnny Gentle, de karikatuur van een populistisch politicus, is president van Amerika, waar men met zijn hulp eindelijk een oplossing heeft gevonden voor het vuilnisprobleem. Daarvoor hebben ze New England moeten opofferen, wat nu een gigantische vuilnisbelt is geworden. De V.S. leiden nu de O.N.A.N., Organization of North American Nations, waarbij ook Canada en Mexico horen. De AFR willen door middel van terreur bereiken dat Canada zich van de O.N.A.N. afscheurt, om dan hopelijk later een onafhankelijk Québec te verkrijgen.

Harold, Orin en Mario zijn de zonen van Avril Mondragon en de gekwelde regisseur James Incandenza, die een dodelijk verslavende film genaamd Infinite Jest heeft gemaakt, die zo grappig is dat de kijker na een dagenlange obsessie aan een lachbui bezwijkt. Na James' zelfmoord door zijn hoofd in een microgolfoven te steken, organiseren verschillende overheidsdiensten een zoektocht naar de originele 'master copy' van de film, die ook wel The Entertainment of de samizdat wordt genoemd. Zo willen de separatisten van de AFR de film gebruiken in hun terroristische aanslagen tegen de Verenigde Staten. Een van hen, Rémy Marathe, een viervoudig spion, bezoekt Ennet House, een kliniek voor verslavingszorg, waarin de hoofdactrice van de film en ex van Orin is opgenomen, in de hoop dat zij hem kan helpen de 'master copy' terug te vinden.

Verder krijg je een inventaris van alle mogelijke soorten drugs en verslavingen, en een lawine aan soms hartverscheurende, soms hilarische getuigenissen die tijdens bijeenkomsten in die kliniek worden gedeeld. Zo is er het heldhaftige verhaal van Don Gately, een beer van een vent die het in een adembenemende passage opneemt tegen een hoop gewapende Canadezen. De stream-of-consciousness terwijl hij in het ziekenhuis van het gevecht herstelt, is om duimen en vingers bij af te likken. Ook Harold (Hal) kampt met een verslaving, niet alleen die aan weed, maar ook aan stiekem iets doen wat niet mag, wat botst met zijn geordende leven op de elitaire sportschool die zijn vader heeft opgericht. Het is een van de vele elementen in de doorgedreven vervreemding van zijn familie. Een van de meest intrigerende elementen uit deze verhaallijn is Eschaton, een hoogst merkwaardig oorlogsspel dat uitvoerig, en over tientallen pagina's, wordt beschreven. Tot slot zijn de vele gesprekken tussen Hal en zijn zwaar misvormde broertje Mario bijzonder hartverwarmend en geestig.

Infinite Jest is een bijzonder straf staaltje van postmodernistische literatuur, een hypergedetailleerd epos, een verslavende hybride van dagelijkse soap en naslagwerk dat bol staat van de interviews, verslagen, wiskundige formules, filmtheorieën, freudiaanse psychologie en vooral sappige verhalen, een tragische grap die wel nooit lijkt op te houden. Dat wil je als lezer niet, want je wil in het boek blijven wonen, hoe dystopisch dit toekomstbeeld ook is en hoe uitzichtloos de levens van de personages ook zijn. Het is de speelsheid van het verhaal die je volledig in haar ban zal houden. En het gevoel dat dit een van de meest briljante romans is die ooit zijn geschreven.

In onderstaand fragment vertelt David Foster Wallace in een interview over de onderliggende ideeën van zijn legendarische roman, over humor en over zelfmoord. Uiteindelijk zal hij in 2008 na een lange depressie zichzelf van het leven beroven.